Bu yazımızda 6413 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununda düzenlenen disiplin cezaları ile ilgili sıkça sorulan soruları yanıtlayacağız. Yazımızın içeriğinde “Disiplin cezaları nelerdir?”, “Kimler hakkında bu cezalara hükmedilebilir?”, “Verilen disiplin cezalarına karşı itiraz yolları nelerdir?” gibi başlıklara değinerek konu hakkında sizlere yardımcı olmaya çalışacağız.
6413 SAYILI KANUN UYARINCA KİMLERE DİSİPLİN CEZASI VERİLEBİLİR?
Türk Silahlı Kuvvetleri’nde etkin bir disiplin sisteminin tesisi, muhafazası ve idamenin sağlaması için düzenlenen 6413 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununun 2. maddesinde düzenlemenin kapsamı belirtilmiştir. İlgili hükme göre bu Kanun; “askeri hâkimler hariç subaylar, astsubaylar, uzman erbaşlar, sözleşmeli erbaş ve erler, erbaş ve erler ile askeri öğrencileri” kapsar. Eskiden uzman jandarmaları da kapsayan Kanunda yapılan 2017 değişikliği ile uzman jandarmalar Kanun kapsamından çıkarılmıştır. Yani 2017 değişikliğinden sonra artık uzman jandarmalar bu Kanun kapsamında değildirler.
6413 SAYILI KANUNDA DÜZENLENEN DİSİPLİN CEZALARI NELERDİR?
Kanunda; subay, astsubay ve uzman erbaşlar ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilebilecek disiplin cezaları, işlenen fiilin ağırlık derecesine göre belirlenmiştir. Bu kişilere verilebilecek disiplin cezaları ise uyarma, kınama, hizmete kısmi süreli devam, aylıktan kesme, hizmet yerini terk etmeme, oda hapsi ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nden ayrılma şeklindedir.
Er ve erbaşlar hakkında verilebilecek disiplin cezaları ise: İzinsizlik, ilave hizmet yükleme, oda hapsi ve hizmetten men şeklindedir.
ASKERİ ÖĞRENCİLER İÇİN ÖNGÖRÜLEN DİSİPLİN CEZALARI NELERDİR?
Askeri öğrencilere verilebilecek disiplin cezaları ise yine filin ağırlık derecesine göre belirlenmiş olup kınama ve izinsizlik cezalarıdır.
Kınama cezası: Öğrencinin disiplinsizlik teşkil eden davranışlarda bulunduğunun somut olarak tespit edilmesi ve bunun yazı ile bildirilmesidir. Kınama cezası disiplin amirleri tarafından verilir.
İzinsizlik cezası: Öğrencinin hafta sonu tatilinden faydalandırılmamasıdır. Bu ceza, disiplin amirleri veya öğrenci disiplin kurulları tarafından, üç hafta sonundan az olmamak üzere altı hafta sonuna kadarlık bir süre için (bu süre dâhil) verilir.
UYARMA CEZASI HANGİ FİİLERE KARŞILIK VERİLİR?
En hafif yaptırım olan uyarma cezası için Kanunda bazı fiiller öngörülmüştür. Bu filler haricinde başka filler için uyarma cezasına hükmedilemez. Karşılığı uyarma cezası olan fiiller şunlardır; emri mütalaa etmek, görevde kayıtsızlık, hizmet dışındayken amir veya üste saygısızlık, mesai çizelgesine uymamak, kılık ve kıyafeti bozuk olmak, usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak, israf etmek, saygısız davranmak, başkalarını kötülemek, askeri nezaket kurallarına uymamak, hizmet haricinde yalan söylemek, selamlama yapmamak, zamana riayet etmemek, mesai dışında aşırı alkol kullanımı, görev dönüşü tekmil vermemek, kişisel ve çevre temizliğine dikkat etmemek, kendini geliştirmede yetersiz kalmak. Bu fiillerin işlendiğinin tespiti halinde uyarma cezası verilmektedir.
KINAMA CEZASI HANGİ FİİLLERE KARŞILIK VERİLİR?
Kanunda kınama cezası öngörülen fiiller şu şekildedir: Amir veya üste nezaketsizlik, meslek etiğine aykırı davranışta bulunmak, küfürlü konuşmak, askeri silsileyi bozarak hareket etmek, uygun olmayan hitaplarda bulunmak, sorumluluktan kaçmak, askeri eşyayı uygun kullanmamak, sağlığın korunması kurallarına uymamak. Bu fiillerin işlendiğinin tespiti halinde kınama cezası verilmektedir.
HİZMETE KISMİ SÜRELİ DEVAM CEZASI VERİLMESİNİ GEREKTİRECEK FİİLLER NELERDİR?
Kanunda hizmete kısmi süreli devam cezası verilmesini gerektirecek filler şu şekilde düzenlenmiştir: Üste saygısızlık, görev yerini izinsiz terk etmek, temaruz, uygunsuz davranışlarda bulunmak, ketum davranmamak. Bu fiillerin işlendiğinin tespiti halinde hizmete kısmi süreli devam cezası verilmektedir.
AYLIKTAN KESME CEZASI VERİLMESİNİ GEREKTİRECEK FİİLLER NELERDİR?
Kanunda aylıktan kesme cezasının verilmesi gereken fiiller şu şekilde düzenlenmiştir: Amire saygısızlık, yalan söylemek, hizmetle ilgisi olmayan emir vermek, maiyetinin gözetiminde ihmal göstermek, ayrımcılık yapmak, yasak edilen yerlere girmek, kayırma talep etmek, maiyetinden hediye kabul etmek, hizmetteyken siyasi içerikli konuşmak, yasaklanmış faaliyetlere katılmak, izinsiz olarak garnizonu terk etmek, ulaşım güvenliğini ihlal etmek. Bu fiillerin işlendiğinin tespiti halinde aylıktan kesme cezası verilmektedir.
HİZMET YERİNİ TERK ETMEME CEZASI VERİLMESİNİ GEREKTİRECEK FİİLLER NELERDİR?
Kanunda hizmet yerini terk etmeme cezası verilmesini gerektirecek fiiller şu şekilde düzenlenmiştir: Emre itaatsizlik, kısa süreli kaçmak, izin süresini geçirmek, hizmete mahsus eşyaya zarar vermek, hediye istemek veya borç almak, maiyetinin disiplinsizliği hakkında soruşturma yapmamak, asta kötü muamele yapmak, nöbet talimatına aykırı hareket etmek, hoşnutsuzluk yaratmak, tahrik, sarhoşluk, kumar oynamak, yasak edilen malzemeyi bulundurmak, izinsiz üyelik, disiplin cezasının yerine getirilmesine karşı gelmek, kavga etmek. Bu fiillerin işlendiğinin tespiti halinde hizmet yerini terk etmeme cezası verilmektedir.
SİLAHLI KUVVETLERDEN AYIRMA CEZASI VERİLMESİNİ GEREKTİRECEK FİİLLER NELERDİR?
Kanunda Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezasını gerektirecek fiiller şu şekilde sıralanmıştır: Aşırı borçlanmak ve borçlarını ödeyememek, ahlaki zayıflık, hizmete engel davranışlarda bulunmak, gizli bilgileri açıklamak, ideolojik veya siyasi amaçlı faaliyetlere karışmak, uzun süreli firar etmek, disiplinsizliği alışkanlık hâline getirmek, iffetsiz bir kimse ile evlenmek veya böyle bir kimse ile yaşamak, gayri tabii mukarenette bulunmak. Bu fiillerin işlendiğinin tespiti halinde silahlı kuvvetlerden ayırma cezası verilmektedir.
DİSİPLİN CEZASINA İLİŞKİN SORUŞTURMA SÜRECİ NASIL YÜRÜTÜLÜR?
6413 Sayılı Kanun kapsamındaki kişilere disiplin cezası verilebilmesi için ilgili fiile ilişkin soruşturma yürütülmelidir. Bu aşamada askeri personelin disiplinsizlik teşkil eden fiilinin, mesleğe aykırı davranışının ya da davranışlarının araştırılması gerektiğine dair kanaat oluşmalıdır. Askeri personele ceza verilmesi için soruşturma aşamasının tamamlanması gerekmektedir. Soruşturma aşaması tamamlanmadan ceza verilmesi mümkün değildir.
Disiplin suçunun öğrenilmesinin ardından fiile ilişkin soruşturma yapması için soruşturmacı tayin edilir. Soruşturmacı aracılığıyla soruşturma süreci yürütülür. Daha sonra soruşturma dosyası disiplin kuruluna sevk edilir ve ilgili personelin savunması alınır. Nihayetinde de ceza tayini gerçekleşir.
DİSİPLİN CEZASI VERMEYE KİM YETKİLİDİR?
Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununa göre, disiplinsizliğine uygun bir ceza verme yetkisi disiplin amirindedir. İlgili Kanunun 8. maddesine göre, disiplin amiri olabilmek için; amir konumunda olunması, disiplin cezası verilecek personelden rütbe veya kıdemce büyük olunması, disiplin cezası verilecek kişinin subay, astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaş statüsünde olması hâlinde bu personele sicil verme yetkisinin bulunması gerekir.
Disiplin amiri, maiyetindeki bir kişinin disiplinsizlik teşkil edecek fiil veya tutumunu herhangi bir şekilde öğrenmesiyle birlikte olayın araştırılması gerektiğine kanaat getirirse yazılı olarak bir soruşturmacı görevlendirebilir veya şahsen bir disiplin soruşturması yürütebilir.
Kanunda düzenlenmiş bazı durumlarda da üst disiplin amirleri tarafından disiplin cezası verilebilmektedir.
İLGİLİ FİİLİN ÜZERİNDEN NE KADAR ZAMAN GEÇERSE DİSİPLİN CEZASI VERİLEMEZ?
Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu madde 39’a göre “Disiplin amirleri tarafından, disiplinsizliğin kendileri tarafından öğrenilmesinden itibaren bir ay ve her hâlde disiplin cezasını gerektiren fiil ve hâllerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra disiplin cezası verilemez. Fiil, inceleme ve araştırma yapmayı gerektirmiş ise, bir ay içerisinde inceleme ve araştırmaya başlanmış olmak ve altı ayı geçmemek kaydıyla, inceleme ve araştırma için geçen süre bir aylık süreye dâhil edilmez.”
İLGİLİ FİİL İÇİN ASKERİ PERSONELE SAVUNMASININ ALINMASI İÇİN KAÇ GÜN SÜRE VERİLİR?
Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu Madde 40’a göre “İsnat olunan hususlar ile savunma için verilen süre açıkça ve yazılı olarak ilgiliye bildirilir. Yüksek disiplin kurulunun görevine giren disiplinsizliklerde verilecek savunma süresi üç iş gününden, diğer disiplinsizliklerde ise iki iş gününden az ve her hâlde beş iş gününden fazla olamaz. Savunması istenen kişinin talebi hâlinde ilave savunma süresi verilebilir. Ancak, ilk verilen savunma süresi ile ilave verilen savunma süresinin toplamı beş iş gününü geçemez. Verilen süre içinde savunmasını yapmayan personel savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.”
VERİLEN DİSİPLİN CEZASINA NASIL İTİRAZ EDİLİR?
Askeri disiplin cezalarına karşı itiraz yolu mümkündür. Disiplin cezalarına karşı idare mahkemelerinde iptal davası açmadan önce yetkili merciye itiraz edilerek söz konusu ceza kaldırılabilir. Ceza kararına ilişkin ilgili merciye itiraz edilmeden direkt idari yargıda iptal davası açılması halinde dava reddedilir.
Disiplin amirleri tarafından verilen disiplin cezalarına karşı, cezanın tebliğinden itibaren üç iş günü içinde bir üst disiplin amirine itiraz edilebilir. Süresi içinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları kesinleşir.
Disiplin kurulu tarafından verilen kararlara karşı ise tebliğden itibaren beş iş günü içinde, hakkında karar verilen kişi tarafından bir üst komutanlığın disiplin kuruluna iletilmek üzere, itiraz edilebilir. Süresinde itiraz edilmemesi halinde ceza kesinleşir.
VERİLEN CEZAYA İLİŞKİN İDARİ YARGIDA İPTAL DAVASI NASIL AÇILIR?
Askeri personele verilen cezaya karşı idari yargıda iptal davası açılır. Dava dilekçesinde ilgili fiile ilişkin detaylı açıklamalar ve deliller bulunmalıdır. Dava açma süresi ise kural olarak idari işlemin tebliğinden itibaren 60 günlük süreye tabidir. Dava açma süresi, cezanın kesinleşmesinden itibaren başlar.
ASKERİ DİSİPLİN CEZALARI SİCİLE İŞLER Mİ?
Askeri disiplin cezaları adli sicil kaydına işlemez. Askeri personel hakkında verilen disiplin cezaları ilgili askerin özlük dosyasındaki kayıtlarda yer alır.
SONUÇ:
Yazımızda askeri personel hakkında verilen disiplin cezası sürecini en başından itibaren ele alıp incelemeye çalıştık. Son derece teknik ve aynı zamanda disiplin cezası yaptırımı ile karşı karşıya kalan muhatap içinde yıpratıcı olan bu süreç için ofisimizden hukuki destek alabilirsiniz. Yazımızın faydalı olmasını dileriz.