Kıdem tazminatı Kanunda belirtilen asgari çalışma süresini dolduran işçinin iş sözleşmesinin belli şartlar altında son bulması ile işverence işçiye ya da mirasçılarına yapılacak ödemedir. Yürürlükte bulunan 4857 sayılı İş Kanununda kıdem tazminatına ilişkin hüküm bulunmamaktadır. Kıdem tazminatına ilişkin istemlerin hukuki dayanağı mülga 1475 sayılı Kanunun 14. Maddesidir
KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANMA KOŞULLARI NELERDİR?
1. İŞ KANUNU YA DA DENİZ İŞ KANUNUNA TABİ OLMAK: İş Kanunun kapsamı dışında bırakılan veya başka kanunların hükümlerine göre çalışanlar kıdem tazminatı hakkından yararlanamazlar.
2. İŞ YERİNDE EN AZ 1 YIL SÜRELİ ÇALIŞMIŞ OLMAK: Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin en az bir tam yıl çalışmış olması gerekmektedir.
Yargıtay’a göre en az bir yıllık sürenin başlangıcı işçinin fiilen işe başladığı tarih olup ön sözleşmenin yapılması bu süreye dahil değildir. Deneme süresi ise kıdem tazminatına hak kazanılması için gereken bir yıllık süreye dahildir.
3. BELİRLİ FESİH HALLERİ VEYA İŞÇİNİN ÖLÜMÜ
İşçinin kıdem tazminatına hak kazanması için iş sözleşmesinin Kanunda yazan nedenlerden birine dayalı olarak feshedilmesi gerekmektedir.
- İşçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshi : işçi iş sözleşmesini Kanunun 24. Maddesine göre sona erdirmişse kıdem tazminatına hak kazanır. Maddede düzenlenen konular ise sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı haller ve zorlayıcı sebeplerin olmasıdır.
- İşveren iş sözleşmesini İş Kanunu m.25/2 dışında bir nedenle feshetmeli: Bu öncülden de anlaşılabileceği gibi işçi sadece ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı halinde işine son verilirse kıdem tazminatına hak kazanamaz. Dolayısıyla bunlar dışında diğer nedenlerle yapılan fesihlerde işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
- İşçinin ölümü: işçinin ölümü nedeniyle sözleşmenin son bulması halinde tazminat mirasçılara ödenmelidir. İş sözleşmesinin kıdem gerektirmeyen bir nedenle sona erdiğinin ispatı işverene düşer.
MUVAZZAF ASKERLİK NEDENİYLE FESİH HALİNDE KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANILABİLİR Mİ?
İşçinin iş sözleşmesinin muvazzaf askerlik nedeniyle işçi veya işveren tarafından feshi halinde de işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekir. Bu durumda işçinin askere gidişi işyerini terkinden kısa ve makul bir sürede olmalıdır. Burada dikkat çeken bir başka husus ise işçi celp dönemi ertelense de askerlik için iş yerinden ayrılmışsa kıdem tazminatına hak kazanır.
KADIN İŞÇİ EVLİLİK SEBEBİYLE İŞ YERİNDEN AYRILIRSA KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANABİLİR Mİ?
Kadın işçi evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde iş sözleşmesini feshederse kıdem tazminatına hak kazanabilir. Bu nedenle evlenme tarihinden önce iş sözleşmesin feshedilmesi kıdem tazminatına hak kazandırmaz.
SENDİKA YÖNETİCİSİ İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESHETMESİ HALİNDE KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANABİLİR Mİ?
Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu 23. Maddesine göre işçi kuruluşunda yönetici seçilen işçinin iş sözleşmesi askıda kalır. Fakat yönetici dilerse işten ayrıldığı tarihte bildirim sürelerine uymak yükümlülüğü olmaksızın iş yerinden ayrılabilir ve kıdem tazminatına hak kazanabilir.
KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?
İşçinin kıdem tazminatı hesaplanırken, her bir yıllık çalışma süresine karşılık gelen 30 gün ile iş sözleşmesinin sona erdiği son günlük brüt ücret çarpılır. Örnekle açıklamak gerekirse 4 yıl bir işyerinde çalışan işçinin son brüt maaşı 10.000TL ise kıdem tazminatı (4x30x10.000) 1.200.000 TL’dir.
KIDEM TAZMİNATI ALAMAYAN İŞÇİ NASIL BİR YOL İZLEMELİDİR?
Yukarıda saydığımız şartları taşıdığı halde kıdem tazminatını alamayan işçi süresi içinde dava yoluna başvurmalıdır. İş Mahkemelerinde dava açılmadan önce arabulucuya başvuru yapılır. Arabuluculuk başvurusu ardından anlaşmama tutanağı düzenlenir ise dava açılır. İşçi kıdem tazminatı isteminin yanında başkaca alacakları varsa bunları da açacağı bu dava ile talep edebilir.
Bu yazımızda kıdem tazminatını açıklayarak , tazminata ilişkin bazı özel durumlara değindik. İşçilik dosyalarının her biri kendi içinde hususiyet arz eder bu sebeple işçilik alacaklarına dair davalarınızda karar vermeden önce durumunuzun değerlendirilmesi için avukata başvurmanız önemlidir. Yazımızın faydalı olmasını dileriz.